Chesús de Mostolay con una de sus obras anteriores. JLP.

Leyeba en chunio, en o lumero 2 d’ista rebista (p. 61), ro tetular ‘Adahuesca mantiene la tricentenaria romeria a Crucelós, e tenié de repasar-lo una pallada bezes, con os güellos como espuertas, ta zerziorar-me de que reyalmén se i cuaternaba o que beyeba. E, ¡prou que sí!, lo meteba: a romería de Cruzelós se calendaba, por primera begata en a istoria, como *tricentenaria. L’asombroso notiziallo lo i da un autor esconoxito, qui á l’arreyo de l’articlo no desbela garra fuen en a que se basa ta fer semellán afirmazión. A berdá ye que choca que en o preto cristianismo (seguntes o escrito, a tradizión s’enzeta en o sieglo XVIII) y en uno d’os periodos de mayor ortodocsia relichiosa en o país se dezidise creyar un ritual relazionato con as peñas (namenos que emprender á peñazos a sepoltura d’unas muertas) e os espritos. O propio alcalde d’a billa, Francisco Franco, en o cabo de dito escrito, do se i copian unas parolas suyas, no parixe tener-lo tan claro ixo de *tricentenaria e fabla d’una tradición supercentenaria. Debán de tan singular aserto, e á falta d’una argumentazión acordis, he pensato que poderba estar interesán alportar bels datos que arrullen un siñal de luz en tocante á l’orichen d’iste anzestral ritual que nos une, prauticamén, con o conchunto d’as culturas d’a Tierra e con os primers pobladors d’a mesma.

Sí, porque á  l’arreyo d’a istoria, totas as zibilizazions han feito uso d’a sacralidá d’as peñas, d’o suyo poder persuasor cuentra o mal e d’o suyo simbolismo fertilizador, proteutor e mesmo machico. Lo i trobamos en as antiguas culturas zeltas, griegas e romanas, pero tamién en as arabes, africanas, andinas, australianas e orientals en cheneral.

DPH

Ya os zeltas, como emos dito, con a fin d’espantar os malos espritos teneban por costumbre arrullar piedretas en as cruzillatas y en l’alto d’os peñons con que zaboyaban os calabres.

Os griegos continoron con a mesma tradizión, pero istos ya fendo pedreras en os esbarres, que lugo adedicorón á o dios Ermes (proutetor de biachers, pastors e trachiners). E mesmo creyoron leyendas arredol d’istos ritos, como a de Deucalión, do beyemos que os cantals que arrullan Deucalión e Pirra se combierten en ombres e mullers, respeutibamén.

Os romanos, que eredoron iste costumbre d’as peiradas d’os griegos, las ofrendoron, en un primer inte, á Mercurio, e más entabán á o dios Terminus, pos de bez que serbiban de proteuzión, feban de buegas de ziudaz, terminos e propiedaz. As familias romanas, cada 23 de febrero, gosaban ir de lifara e borina ta istos puestos (as denominatas terminalias), como acayezeba en Cruzelós dica ra Guerra Zebil (astí a chenta se feba en o tozal d’as Cruzetas). Iste zeremonial, con o paso d’o tiempo, s’irá identificando con os muertos e a suya capazidá d’influyir en plantas e cosechas, por estar os que moran en a tierra. Ta que istos escansasen en paz e bexilen os caminos, dende iste inte os romanos gosarán chitar peñetas en l’alto as sepolturas, más que más d’as que bi ha canto á ras calzadas.

Martín de Braga, cuan escribe d’a relichiosidá indichena, en a suya obra De correctione rusticorum (sieglo VI)[1], ya i denunzia istas prauticas allenas á o cristianismo, i cuaternando ros marueños e l’arrullar peñas: «Atro demonio quiso clamar-se Mercurio, que estió un estuto imbentor de tota mena de trapazas, á qui como dios d’o lucro, ros ombres angluziosos, en pasando por as cruzillatas, feban como sacrefizio pedreras de tanto arrullar-ne».

Prauticas similars d’acamatonar peñas en un punto determinato las trobamos en continens tan dispars como l’australiano e l’africano. D’o primero destacar a tribu d’os churingaque, qui ta pribar que os espritos moradors de peñas e árbols se metesen en os cuerpos d’as suyas mullers e se combertisen en sers bibos, cuan pasaban canto á els, arrullaban una peñeta. D’o segundo, cal nombrar a tribu d’os Masais, qui tamién posaban cantals por os caminos e peiradas en l’alto as fuesas.

O pueblo Ebreyo conserba igualmén o costumbre de clabar un ruellet en as sepolturas (u en os intierros arrullar-lo en a fuesa ta que escanse o muerto), e os musulmans, en Mina (puesto disertico asolato á zinco quilometros, alto u baxo, á o este d’a ziudá santa d’A Meca, en Arabia Saudita), gosan, asinas mesmo, arrullar siete peñetas en tres pedreras (monolitos que s’alzan en o ballón d’o Jamarāt e que simbolizan á o diablo –anque dende 2004 lo fan ta un muro–, d’aquí que a ziremonia siga conoxita como a lapidazión d’o diablo). O ritual se fa mientras o Hajj (drento d’a pelegrinazión),  dimpués d’aber permanexito drecho debán d’o rostro de dios dende a meyodiada dica o lusco, de dar tres bueltas rapidas e cuatro lentas arredol d’a Kaaba e de tocar a piedra negra. As lapidazions umanas son relazionatas con istos mesmos rituals d’arrullar o mal á peñazos, prautica que promana d’a relichión chudía e que lugo se i calará en a islamica.

[1] De correctione rusticorum. Martín de Braga. (ed. Rosario Jové Clos. Barcelona. El Albir, 1981)

Sal de Ronda
GOB ARAGON surge
SUSCRIPCION

Dejar respuesta

Please enter your comment!
Please enter your name here