A Mustela nivalis (u Mustela vulgaris), conoxita en aragonés como paniquesa, ye un mamifero carnizero de cuerpo larguero, capeza estreita e chicorrona, orellas curtas, cuello largo, coda e patas reduzitas e pelo raso, pardo royizo por a lomera e blanco por a tripera. Se trata d’o mustelido más chicote d’o continén europeyo, e presenta un gran disformismo secsual entre mastos e fembras, tanto en tocante á ra largura como á o peso, pos mientras que os mastos pueden medir unos 25 zm de largo e plegar á pesar os 200 g, as fembras no gosan pasar d’os 18 zm de largo e os 70 gr de peso. Ista disimilitú anatomica, lexos d’estar un problema, li sirbe ta enamplar as suyas posibilidaz alimentizias e achiquir a competenzia por a minchusa entre secsos, pos cadagún depreda espezies diferens. Atra peculiaridá d’a Mustela nivalis ye a suya elebata tasa metabolica, que la obliga á estar cazatiando prauticamén tot o día (anque a mayor autibidá la desembolique de nueis) e mesmo á no ibernar. Un adulto alenta de 96 á 104 begatas por menuto (un umano lo fa 10-12 begatas) e tien un ritmo cardiaco de 420 á 510 traquitos por menuto (as personas tenemos 60-90 pulsazions/menuto). Isto, profes, li orichina tamién un alto desgaste fesico, que reduze notoriamén as suyas asperanzas de bida, no plegando á bibir más dos añadas.
Ta comunicar-se, emite un potén grito, asinas como un chuflito prolongato, y en a calda estridula á ormino con un chilet prou agudo. Tamién la se puede sentir acaronar, ronroniar e bufar. Tien un odito e un fato muito finos. E leba de contino una bida solitaria, tenendo siempre un comportamiento asabelo territorialista (sisquiera mastos e fembras gosan conzidir). Solo que ta fer familia, en a epoca reproductiba, soziabiliza. Cuan caza, se torna asabelo feroche e agresiba, e se muebe de forma rapeda e silenziosa, trepando con fazilidá mesmo por parez e árbols. Asobén sigue rotas determinatas, e puede campar en una nuei más de dos quilometros. Pega con os cados e doliqueras do puede bi aber presas fendo planto sobre as patas traseras e xolomando l’aire; una bez trobatos, se i cala en els con estraordinaria fazilidá, grazias á ra suya constituzión fusiforme, y encorrala á ras presas. En campo abierto, s’amana ta ras mesmas sin fer mica rudio, atacando-las e inmobilizando-las con as patas e dimpués amosegando-lis a foyeta e degüellando-las. Á ormino se bebe primero a sangre d’as bitimas e lugo las esturruza ta os puestos que emplega como reposte, do las abala con tranquilidá. Bels estudios estiman que una paniquesa puede trasquir á l’año más de zincozientas presas.
Iste temito depredardor, intelichén, beloz y escorredizo, á l’arreyo d’a istoria s’ha ganato bien mala fama, más que más en o mundo rural, por os continos ataques á corrals, galliners e conellars; pos á penar d’os suyos reduzitos peso e grandaria (que son prezisamén os que li permiten colar-se-ne por cualsiquer regaza u crenzilla), ye capable d’acotolar presas quinze bezes más pesatas que el. Antimás, tamién mata á ras crías (en o caso d’os conellos) e se mincha os güegos (en o caso d’as gallinas).
(Continará en o siguién lumero)